Al geruime tijd beweren de verantwoordelijke politici dat 4 op de 5 coronapatiënten op de Nederlandse IC’s ongevaccineerd zijn. Omdat ze tot nu toe halsstarrig weigeren de onderliggende gegevens van de verschillende ziekenhuizen te verstrekken, is dit niet te controleren. Tegenstanders van het eindeloos opdringen van de nieuwe typen (mRNA) vaccins kunnen diverse voorbeelden aanwijzen van ziekenhuizen (o.a. in Gent en Antwerpen) waar volgens de laatste berichten alleen of bijna alleen gevaccineerde coronapatiënten liggen. Maar de situatie zou per ziekenhuis kunnen verschillen. Dus wie er nu over het geheel genomen gelijk heeft, dreigt in nevelen gehuld te blijven.

Ik vroeg mij daarom af of ik, in afwezigheid van de juiste cijfers, toch iets zou kunnen zeggen over de verhouding gevaccineerden/ongevaccineerden op de IC’s. Daarvoor heb ik een eenvoudig model bedacht. Modelleren (maar dan in meer uitgebreide vorm) is ook wat het RIVM doet om prognoses te maken. Op zulke modellen zijn de meeste adviezen aan de regering gebaseerd. In elk model zitten bepaalde aannames en werkwijzen. Deze worden helaas vaak niet benoemd, waardoor je een model kunt laten zeggen wat je wilt. Ik heb geprobeerd mij daar niet schuldig aan te maken.

Aannames en werkwijze

  • Ik ben voorlopig uitgegaan van een werking (effectiviteit) van de vaccins die gedurende de tijd niet verandert. Het gaat dus om een gemiddelde effectiviteit.
  • Ik definieer de werking (effectiviteit) als de kans om niet op de IC te komen, vergeleken met een ongevaccineerde. Dat is een andere definitie dan bij de goedkeuring van de vaccins aan de orde was. Toen ging het om vermindering van de kans op lichte symptomen. Ik ben meer geïnteresseerd in de werking tegen ernstige symptomen en overlijden.
  • Er is in eerste instantie geen onderscheid gemaakt naar leeftijd. Omdat ik gevaccineerden en ongevaccineerden in dit opzicht gelijk behandel, zouden deze groepen toch goed met elkaar vergeleken moeten kunnen worden.
  • Ik gebruik nergens absolute getallen, maar ga uit van de ongevaccineerden als 100%-norm. Dus als niemand gevaccineerd is, dan is de IC-bezetting 100%. Als de helft van de bevolking gevaccineerd is met een vaccin dat 50% effectief is, dan is de bezetting 75% van wat het geweest zou zijn als niemand gevaccineerd was. 50% heeft betrekking op ongevaccineerden en 25% op gevaccineerden.
  • Ik houd geen rekening met seizoensinvloeden. Dat hoeft ook niet, want gevaccineerden en ongevaccineerden zullen in principe allebei last hebben van die seizoensinvloeden. En nogmaals, ik spreek niet over absolute aantallen, maar over verhoudingen.
  • Onderliggende klachten reken ik om dezelfde reden ook niet mee in het model. In de bespreking komen ze wel kort aan de orde.

Wat de grafieken tonen

In de eerste grafiek is zichtbaar dat bij 95% werking (effectiviteit) van het vaccin er nauwelijks gevaccineerden op de IC terechtkomen. Als iedereen gevaccineerd is, wordt dat 5% ten opzichte van de norm. Als minder mensen gevaccineerd zijn, wordt dat uiteraard nog minder.

Als het vaccin niets doet (0% effectiviteit), is er geen verschil tussen gevaccineerden en ongevaccineerden. Men zal helaas nog steeds kunnen roepen dat er teveel ongevaccineerden op de IC liggen die bedden bezet houden! En als iedereen met dit neutrale vaccin gevaccineerd is, komen we gewoon uit bij de 100% die je ook had gekregen als niemand gevaccineerd was.

Tot slot kan de werking van de vaccins in theorie ook negatief zijn, wat wil zeggen dat het immuunsysteem erdoor wordt verzwakt, bijvoorbeeld door ADE (antibody dependent enhancement) al of niet in combinatie met nieuwe varianten van het virus. Het mRNA, de antigenen (spike-eiwit), de antilichamen en/of de verdere reacties van het lichaam kunnen een nadeel vormen in plaats van een voordeel. De besmettingen nemen dan toe tot boven het niveau bij de ongevaccineerden. Bij -95% werking kom je dan op 195% IC-opnamen.

Model en werkelijkheid

Maar nu wordt het interessant. In de tweede grafiek zijn de ongevaccineerden er ook bij betrokken.  We kijken nu naar de verhouding tussen beide groepen, met name het percentage gevaccineerden. Het aandeel gevaccineerden komt bij vaccinatie van de gehele bevolking natuurlijk altijd uit op 100%, ongeacht de werking (effectiviteit) van het vaccin. Als iedereen gevaccineerd is, kunnen er immers geen ongevaccineerden meer op de IC liggen.

Maar de manier waarop dit percentage stijgt bij toenemende vaccinatie is wel erg interessant. Bij een werking van 95% (de onderste lijn) stijgt het percentage eerst nauwelijks en dan zeer snel. Je kunt dus niet, zoals de demissionair minister van volksgezondheid doet, eenvoudig zeggen: “Er zijn meer mensen gevaccineerd, dus liggen er ook meer op de IC.” Er is geen lineaire relatie. Je zult ook de werking van het vaccin en wellicht andere factoren erbij moeten betrekken.

De vaccinatiegraad ligt als ik dit schrijf zo rond de 85%. Bij een werking (effectiviteit) van 95% zie je in de grafiek dat het percentage gevaccineerden op de IC dan ongeveer 20% moet zijn. De sterke stijging moet nog komen. Dat is bijzonder! Dit klopt namelijk precies met de bewering dat 4/5 van de IC-opnames ongevaccineerden betreft. Het klopt zelfs zo goed, dat deze bewering misschien wel afkomstig is uit een model van het RIVM.

Grote invloed van afnemende werking

Er is slechts één klein probleempje. De effectiviteit is geen 95%, dus mag je niet kijken naar de onderste (donkerblauwe) lijn in de grafiek. Verschillende onderzoeken hebben aangetoond dat de werking van de vaccins na 3 maanden al een stuk minder is, na 6 maanden nog minder. Voor sommige mensen is het inmiddels al 9 maanden geleden dat zij hun tweede injectie lieten zetten. Volgens grootschalig Zweeds onderzoek is de bescherming dan zo goed als verdwenen. Niet voor niets wordt gestart met zogenaamde booster-injecties. Hiermee geven de experts en politici impliciet toe dat eerdere beloften over de werkzaamheid niet zijn waargemaakt. Wat dat betreft is dit een goed moment om de balans op te maken. De boosters verstoren het beeld nog niet.

Gaan we nu eens uit van een resterende bescherming van 40%. Zeker gelet op het snellere verlies van immuniteit bij de groep kwetsbare patiënten die over het algemeen op de IC terechtkomt, lijkt me dit niet te laag ingeschat, maar het is slechts een voorbeeld. Dan zien we aan de groene lijn dat het aandeel gevaccineerden (bij eenzelfde vaccinatiegraad van 85%) al is gestegen naar zo’n 75%. Dat betekent dus 3 gevaccineerden op elke ongevaccineerde! In absolute aantallen liggen er door die theoretische bescherming van 40% nog altijd minder patiënten op de IC dan anders het geval was geweest, maar je kunt niet meer met goed fatsoen beweren dat er meer ongevaccineerden liggen dan gevaccineerden.

Wat ook opvalt is dat de lijn bij 40% effectiviteit nauwelijks nog verschilt van die bij 0%. Eigenlijk kun je aan de hand van de vage indrukken die we nu hebben van de mensen die op de IC liggen, nauwelijks iets zeggen over de werking van het vaccin of het gebrek daaraan. Dit wordt nog eens bemoeilijkt door de beeldvorming die erop is gericht om zoveel mogelijk mensen over te halen zich te laten vaccineren.

Conclusie

Als we gedetailleerde cijfers zouden hebben, zouden we met behulp van dit eenvoudige model wel achteraf de effectiviteit kunnen vaststellen. Dan kunnen we ook zien of deze eventueel nul of negatief was. Zolang de cijfers niet openbaar worden gemaakt, moet worden gevreesd dat het verhaal dat de cijfers vertellen, mogelijk niet welgevallig is bij degenen die het vaccin promoten, omdat het niet past in het gangbare narratief.

Tot slot nog twee waarschuwingen. Als we wel de cijfers hebben, kunnen deze nog steeds vertekend zijn door onjuiste diagnoses. Zo kan het zijn dat onvoldoende is gekeken naar de reden dat iemand op de IC kwam. Is dat door Covid-19 of testte hij of zij toevallig positief, maar was deze persoon anders toch wel op de IC terechtgekomen? En is een gevaccineerde nog wel getest? Dit gebeurt immers momenteel bij gevaccineerden die niet op de IC liggen, ook veel minder dan bij ongevaccineerden. En bij eventuele invoering van 2G wordt het nog ingewikkelder.

Mijn tweede waarschuwing betreft de conclusie wanneer de werking van de vaccins om IC-opnames te voorkomen laag blijkt te zijn. Daaruit volgt niet zonder meer dat de massale vaccinaties moeten doorgaan (om het immuunsysteem steeds een nieuwe “oppepper” te geven). Er moet dan immers ook eerlijk worden gekeken naar de extra bijwerkingen en doden op korte en lange termijn. Bij het toepassen van (herhaalde) booster-injecties zullen de voordelen niet toenemen, maar de nadelen wel. Terwijl de bijwerkingen en overlijdens door vaccinatie momenteel blijkbaar nog acceptabel zijn (waar ik het overigens niet mee eens ben) kan dat bij een verdubbeling of verdrievoudiging ervan zomaar niet meer gelden.