Jaren geleden stopte ik een schadevergoeding van een werkgever in een pensioen-BV. Dat kon toen nog. Je moet dan wel elk jaar aangifte doen voor de vennootschapsbelasting, alsof je een ondernemer bent. Winst maak je eigenlijk nooit, zeker niet bij de huidige lage rentestand. De kosten probeer je zo laag mogelijk te houden, want alles gaat af van je latere pensioen. Groot was dan ook mijn verontwaardiging toen ik dit jaar opeens bleek te moeten betalen voor het “voorrecht” om te mogen inloggen bij de belastingdienst. Onder het motto “makkelijker kunnen we het niet maken, duurder wel”?

Het is waar dat ik dit had kunnen afleiden uit een brief die in december 2019 op de mat was gevallen. Daarin staat ergens het woordje “koopt”. Er worden ook wat alternatieven genoemd, maar daarbij wordt niet vermeld dat die nog meer kosten. Vervolgens heb ik wel meegekregen dat er een debat op gang kwam in de politiek over de wenselijkheid om burgers en bedrijven te laten betalen om belasting te mogen afdragen. Maar omdat veel partijen, waaronder de VVD, dit inderdaad niet wenselijk vonden, ging ik ervan uit dat er wel een amendement of een noodmaatregel zou volgen. Niet dus. Een telefoontje met de belastingdienst leerde dat ik toch echt eHerkenning zou moeten aanschaffen. Inmiddels proberen de bedrijven die dit leveren, hun inkomsten veilig te stellen door korting te geven als je een contract voor meerdere jaren afsluit. Gelet op de onzekerheid rondom eHerkenning, wil ik dit niet doen, zodat ik de volle prijs mag betalen.

Het meest kwalijke is nog, dat op zeer redelijke vragen aan de minister, onder andere door Pieter Omtzigt van het CDA, ondeugdelijke en soms helemaal geen antwoorden zijn gekomen. Dat laatste is onder andere het geval bij de vraag over pensioen-bv’s. Maar ook vanuit mijn meer dan 37 jaar ervaring als ICT-er moet ik constateren dat de antwoorden vol staan met drogredenen. Mogelijk zijn deze zelfs afkomstig van de leveranciers van eHerkenning, die weer een leuke melkkoe hebben gevonden. Ze profiteren daarbij van de paranoia waar de belastingdienst aan lijdt als het gaat om fraude en beveiliging. Zie ook de toeslagen-affaire. Maakte men zich ook maar zo druk over mijn pensioen…

Dus ook als er alsnog betere antwoorden worden gegeven, of groepen worden gecompenseerd, dan nog blijft het zorgelijk dat het ooit zover heeft kunnen komen. Er zijn immers al afspraken met leveranciers gemaakt vóór de Wet in werking treedt of zou treden.  Zelfs zeer kleine ondernemers zijn voor een voldongen feit geplaatst. Daarom behandel ik hieronder in het kort de antwoorden die het kabinet op 17 december 2019 gaf.

Vragen van de VVD

  • 1. Over het verplicht stellen van eHerkenning voor alle ondernemers behalve eenmanszaken. Dit zou voortvloeien uit de [pas later, op 19 februari 2020 door de Tweede Kamer aangenomen] Wet digitale overheid. Naar mijn mening had er dus nog niets in gang mogen worden gezet. Ook legt de minister de nadruk op de benodigde privacy bij loonaangiften, terwijl het bij de vennootschapsbelasting gaat om balansen en V&W, gegevens die ook bij de KvK ingeleverd moeten worden en in principe openbaar zijn. Tot slot zouden eenmanszaken nog met DigiD kunnen inloggen. Helaas valt een pensioen-BV niet onder de eenmanszaken.
  • 2. De kosten van e-herkenning. Deze worden gedeeld door “gebruikers van het stelsel”, aanbieders en afnemers van diensten, en leveranciers. Deze begrippen worden hier nauwelijks gedefinieerd. Opvallend is dat het inloggen opeens gezien wordt als het afnemen van een dienst. Door het zo te noemen, moet ervoor worden betaald. Dit is een woordspel. In werkelijkheid bewijzen ondernemers de belastingdienst een dienst door de aangifte digitaal aan te leveren in plaats van op papier. Hiermee worden kosten bespaard en daaruit zou de (verdere) automatisering betaald moeten kunnen worden.
  • 3, 4, 6. Over het kosteloos houden van de aangifte. Er wordt gewezen op de kosten van ontwikkeling en beheer (die er natuurlijk altijd al waren). Er wordt gewezen op de vele andere toepassingen van eHerkenning, bij 400 overheidsorganisaties. Omdat je het voor meerdere zaken nodig zou kunnen hebben, mag er opeens een prijskaartje aan hangen? Ik moet mijn paspoort ook op meerdere plaatsen laten zien. Moet ik dan voortaan ook gaan betalen voor het mogen laten zien van mijn paspoort?
  • De minister beweert ook dat door de ontwikkeling van een generieke tool versnippering en dubbele kosten worden vermeden. Echter, door meerdere leveranciers van eHerkenning te erkennen, worden juist wel dubbele kosten gemaakt. Niet zo erg als wanneer ook nog verschillende standaarden worden gebruikt, maar niettemin dubbele kosten.
  • Een voordeel zou de robuustheid van het systeem zijn. Het wegvallen van één aanbieder brengt de continuïteit van het systeem niet in gevaar. Voor mij brengt dat de continuïteit echter wel in gevaar, want ik moet dan overstappen op een andere aanbieder. Bovendien zijn deze aanbieders zelfstandig en zouden er bij wijze van spreken allemaal mee kunnen stoppen, of gezamenlijk de overheid onder druk kunnen zetten.
  • Evenmin ben ik onder de indruk van het vermeende voordeel van concurrentie. Deze zou de prijs drukken en de klantvriendelijkheid bevorderen. Het heeft geen zin de kosten op te drijven en dan te hopen dat ze weer dalen. En het meest klantvriendelijke is als je gewoon “zaken” kunt blijven doen met alleen de belastingdienst zelf.
  • Er zou gemakkelijker op nieuwe technologische ontwikkelingen kunnen worden ingesprongen. Dit suggereert dat overheidsprojecten nu niet worden uitbesteed, maar dat is bijna altijd al zo. Meestal ligt het probleem ook niet bij de technologische mogelijkheden, maar bij de regie van de overheidsprojecten. Dat is in dit geval niet anders. Wel hebben de amendementen op de wet laten zien dat er ook weer toezicht op al deze verschillende partijen nodig is.
  • Tot slot: het argument dat bedrijven (door de kosten) worden aangespoord goed na te denken over het aantal medewerkers dat met eHerkenning mag werken, is ronduit betuttelend. Het kostenbewustzijn van bedrijven wordt gestimuleerd, terwijl de overheid zelf de kosten juist afwentelt op derden. Wat voor kostenbewustzijn is dat? Een dergelijke besparing is bovendien niet relevant voor kleine ondernemers. De extra kosten zijn wel relevant!
  • 5. Vermindering van de administratieve lasten van ondernemers. Alleen “bij veelvuldig gebruik”, dus ook niet relevant voor kleine ondernemers, eerder het tegendeel. Terwijl tot de opdracht behoorde de administratieve lasten te verminderen. Ook had bekend kunnen zijn dat juist kleine ondernemers het meeste last hebben van die administratie.

Vragen van het CDA

  • 1. eHerkenning als enige mogelijkheid. Hier geeft de minister toe dat de belastingdienst anticipeert op de Wet digitale overheid, waarvan de inwerkingtreding “voorheen” was voorzien op 1 januari 2020. Maar de trein dendert in 2020 gewoon door (voor de aangifte van 2019) alsof de wet al door beide Kamers is aangenomen.
  • 2. Wettelijke grondslag. Omdat men zich niet kon baseren op de nieuwe wet, werd een beroep gedaan op de Algemene wet bestuursrecht (men mag nadere eisen stellen aan elektronische aanleveringen) en op de AVG. Deze wetten zeggen echter niets over het afwentelen van de kosten. Mogelijk houden ze ook geen rekening met het feit dat aangiften niet meer op papier kunnen worden gedaan. Voor wat betreft de AVG gaf ik al eerder aan dat deze voor de vennootschapsbelasting veel minder relevant is.
    Tot slot wordt gewezen op het UWV dat ook al vooruitloopt op de nieuwe wet. Daar heb ik echter nog niet gemerkt dat ik moet betalen om te mogen inloggen.
  • 3. Wettelijke grondslag voor boetes. Er zou alleen uitstel van aangifte mogelijk zijn, maar het niet willen gaan betalen is geen grond voor uitstel. Daarmee wordt de zaak gewoon doorgedramd.
  • 4. Communicatie. Er is een brief gestuurd en er kan uitstel worden verleend. Dit is wel erg mager. Zie hierboven over dat ene woordje “koopt”.
  • 5. Hoe om te gaan met pensioen-bv’s, ondernemingen zonder KvK-nummer en kerkgenootschappen. De belastingdienst zou met deze partijen in gesprek gaan en daarover vóór 1 maart aan de Kamer rapporteren. Het is nu 3 maart en ik heb daar niets van gemerkt.
  • 7. Wachtijden aanvragen eHerkenning. Die zijn er. De belastingdienst gebruikt dit ook om ondernemers te dwingen niet te wachten op de politieke ontwikkelingen. Ze zouden immers door de wachttijden te laat kunnen zijn met hun aangifte. En dan volgt een boete. Kortom: gewoon doen wat er gezegd wordt.
  • 8. Voorkomen van chaos. Waar noodzakelijk zullen aanvullende maatregelen worden genomen. En opnieuw de voor niet-ingewijden misschien geruststellende mededeling dat eenmanszaken met DigiD kunnen inloggen. Een pensioen-bv heeft maar één “medewerker”, maar is helaas geen eenmanszaak. We worden ten onrechte over één kam geschoren met grote ondernemers.

Tot slot nog iets over de mate van veiligheid die met eHerkenning wordt bereikt. Het verschaffen van de benodigde kennis aan meerdere leveranciers is een risico-factor. Hierdoor zijn er namelijk ook meerdere bedrijven en medewerkers die misbruik van deze kennis zouden kunnen maken of waar een lek in de beveiliging kan optreden. Eerder was een project voor “zakelijke DigiD” mislukt, maar dit kwam deels doordat het gebruik ervan niet verplicht was. Nu slaat men dus door naar een systeem dat èn verplicht is, èn gedecentraliseerd, èn geprivatiseerd, èn anders gefinancierd. In de automatisering heb ik altijd geleerd dat je niet teveel dingen in één keer moet willen veranderen. Als er dan iets mis gaat, weet je namelijk niet meer waar het door komt.

Is de titel van dit artikel misschien wat overdreven? Nee, want ook bij ransomware kun je niet verder met je werk, tenzij je betaalt. In dit geval is het eigenlijk nog erger. Je kunt niet verder met wat de overheid van je eist, tenzij je daarvoor betaalt. Het is daarmee ook nog een perverse financiële prikkel om niet te doen wat de overheid vraagt. Maar helaas kan de belastingdienst, net als een hacker, een boete opleggen. En daarmee wordt je volledig klemgezet.

De precedent-werking die hiervan uitgaat, moet niet worden onderschat. Straks moeten we betalen voor ieder stukje software dat we verplicht moeten gebruiken. Als dit niet wordt tegengehouden, dan betalen we straks ook voor het gebruik van software om te mogen stemmen! Of we krijgen een aparte rekening voor de software in de hart-monitor. Wat een belachelijke dingen (als het niet zo verdrietig was) gebeuren er toch in dit land.