Nog maar een paar dagen geleden schreef ik dat de kerken vaak geen officieel standpunt innemen over vaccinatie tegen corona, maar wel een standpunt hebben en dit ook uitdragen. De schijn werd gewekt dat het beleid formeel een plaatselijke afweging was, waar dus verschillend over gedacht kon worden. Maar nu is het officieel! En dan ook maar gelijk voor alle kerken samen. Hun hoogste vertegenwoordigers roepen (vanuit Brussel!) alle Europese christenen op zich te laten vaccineren. Niet zomaar, maar dringend. En we zouden dat tevens zo snel mogelijk moeten doen.

Voor kerkelijke maatstaven komt deze uitspraak redelijk snel, maar tegelijkertijd loopt de oproep toch al weer achter op de feiten. Begin 2020 was er namelijk nog niet veel bekend over het virus en over hoe het wel of niet zou kunnen worden bestreden. Inmiddels is veel meer bekend, zowel over het virus en de varianten als de vaccins. Bovendien is in de meeste Europese landen al een meerderheid van de bevolking gevaccineerd, in Nederland meer dan 87%. De kerken willen dus dat de christenen onder de resterende 13% zich alsnog laten vaccineren. In de wetenschap dat christenen niet de meest gewetenloze mensen op aarde zijn, maar dat een groot deel van de nog niet gevaccineerde christenen gewetensbezwaren, ernstige twijfels of een kwetsbaar immuunsysteem heeft, geven zij toch dit dringende advies. Maar laten we nu eens kijken met welke argumenten dit gebeurt.

1. Het beroep op experts uit de wetenschap en de geneeskunde

Een meerderheid heeft niet altijd gelijk. De wetenschap is ook niet statisch. De kerk heeft al diverse malen door schade en schade moeten leren dat ze een bepaald wereldbeeld niet tot heilig onderdeel van het geloof moet maken en dat critici belangrijk zijn om zowel de wetenschap als het geloof verder te helpen. Helaas hebben de kerken opnieuw gekozen om critici de facto de mond te snoeren. Dat is des te erger omdat de wetenschap zelf (althans de groep die aan het woord komt) dit nu ook doet. Deze mensen zijn dus nergens meer welkom.

2. Een effectief en efficiënt middel

De nieuwe mRNA vaccins zijn inderdaad efficiënt in de zin dat ze met de huidige technologie sneller en goedkoper op grote schaal te maken zijn dan de klassieke vaccins. Of ze ook economisch efficiënt zijn, is nog maar de vraag als je bedenkt dat er nog steeds andere zeer kostbare maatregelen nodig zijn. Effectief zijn de middelen ook niet als je bedenkt dat we in 2021 met een hoge vaccinatiegraad net zoveel besmettingen en belasting van de zorg zien als toen er nog helemaal niet was gevaccineerd.

Bovendien heeft een substantieel deel van de bevolking in 2021 inmiddels een natuurlijke immuniteit bereikt, waarvan onderzoeken aangeven dat deze krachtiger is en veel langer aanhoudt dan die door vaccinatie. Het argument dat het zonder vaccinatie in 2021 nog veel erger was geweest, gaat niet op omdat dit precies de situatie was in 2020. Het argument dat we nu andere varianten hebben, gaat ook niet op, omdat steeds is beweerd dat de vaccinaties ook tegen varianten zouden werken. Misschien moet achteraf een uitzondering worden gemaakt voor omicron, maar wanneer ik dit schrijf overheerst deze variant nog niet.

3. De pandemie indammen en levens redden

De pandemie blijkt door dit type vaccin niet te worden ingedamd, ook niet gedeeltelijk, omdat er (net als bij de griep) steeds nieuwe varianten ontstaan en gevaccineerden zelfs van de oude varianten ziek kunnen worden. Als ze niet ziek worden, maar wel besmet, is dit voor het indammen van de pandemie in feite nog erger. Als je als gevaccineerde geen symptomen hebt, blijf je immers ook niet thuis en besmet je dus anderen, zowel gevaccineerden als ongevaccineerden. Als een vaccinatiegraad van 87% geen effect heeft, dan begrijpt iedereen dat een vaccinatiegraad van 100% ook geen effect zal hebben.

Met de sterfte is nog iets anders aan de hand. De oversterfte is eind 2021 hoger dan eind 2020. De genoemde “experts” tonen hier weinig belangstelling voor, maar in ieder geval hebben ze geen verklaring. Iets niet kunnen verklaren betekent echter nog niet dat er niets aan de hand is. Een hoge oversterfte die niet wordt veroorzaakt door corona, maar misschien wel door de vaccins of de andere maatregelen, zou de “experts” en de kerk zeer terughoudend moeten maken, maar dat gebeurt “dus” niet.

4. Een daad van naastenliefde en zorg

Wie van zijn naaste houdt, zorgt voor zijn naaste of levert een bijdrage aan (het niet overbelasten van) ons zorgsysteem. Het zou inmiddels algemeen bekend moeten zijn dat de huidige vaccinaties de transmissie van het virus niet voorkomen. Daar zijn ze ook niet voor ontworpen en daar zijn ze ook niet op getest. In de praktijk blijken ze nu ook inderdaad voor dit aspect (de transmissie) niet te werken.

Het enige wat je dus nog kunt doen is de zorg ontlasten door zelf niet ziek te worden. Maar ook daarvoor blijken ze niet of maar zeer beperkt en tijdelijk te werken (zie hierboven). Dan praat ik dus nog niet over de soms ernstige bijwerkingen. Beide manieren van “je doet het voor de ander” gaan dus niet op. Het is kwalijk wanneer kerken deze mantra dan toch blijven herhalen.

Daarentegen is het een daad van naastenliefde wanneer iedereen goed voor zichzelf zorgt, thuis blijft bij ziekte en zich een klein beetje in de materie verdiept in plaats van verouderde inzichten te volgen. Het RIVM, en daar zitten toch ook experts, heeft bijvoorbeeld lang volgehouden dat aerosolen geen rol speelden en dat ventilatie daarom ook maar weinig bijdroeg. Ook het idee dat vaccinaties alles oplossen, blijkt nu een misser. Maar het is altijd moeilijk om zoiets ruiterlijk toe te geven.

5. Een daad van verantwoordelijkheid en sociale rechtvaardigheid

Iemand die zich verantwoordelijk gedraagt, is bereid verantwoording af te leggen voor wat hij doet. Hij doet niet zomaar iets uit onverschilligheid of egoïsme. Dit zegt echter nog niets over wat hij dan wel zou moeten doen. Nu wordt gedaan of iemand die zich niet laat vaccineren dit per definitie doet uit onverschilligheid of uit minachting voor de ander. Dat is een kwalijke generalisatie. Ik denk dat veel mensen geen moeite hebben om verantwoording af te leggen, maar dat er niet naar hen wordt geluisterd als die verantwoording de model-gelovigen niet bevalt.

Bij sociale rechtvaardigheid gaat het om het erkennen van de grondrechten van de ander en om een maatschappij waarin iedereen zich kan ontplooien. Zowel de overheid als burgers spelen een rol bij het waarborgen daarvan. Demissionair minister Hugo de Jonge vertolkte echter een veel voorkomend misverstand toen hij sprak over het “recht om niet ziek te worden”, iets waarvoor bepaalde vrijheden moeten wijken. Maar dit recht bestaat helemaal niet.

Er is geen enkel zorgsysteem dat kan voorkomen dat met name oudere mensen ziek worden. Het is dan ook niet redelijk om dit van de burger te verwachten. De burger kan wel een bijdrage leveren aan preventie, maar ook dit kent grenzen. Mag je van iemand verlangen dat hij een vaccin accepteert dat hij gevaarlijk acht voor zichzelf om daarmee anderen te beschermen die aan hun vaccin(s) niet voldoende hebben?

Daarbij komt nog dat de corona-maatregelen al veel inbreuk hebben gemaakt op de sociale rechtvaardigheid. Hiermee zijn en worden namelijk ook rechten geschonden, maar dan juridisch erkende. Ook zijn en worden mogelijkheden ontnomen tot arbeid en sociale ontplooiing. Naar men zegt, allemaal voor het goede doel, maar niet uit vrije wil. Het is dan ook problematisch om daarnaast min of meer te eisen dat men ook “vrijwillig” nog offers brengt.

De kerken zouden zich moeten afvragen wat men het meeste wil bevorderen: verplichtingen en wettelijke beperkingen of naastenliefde vanuit vrijheid en verantwoordelijkheid. Wat men nu doet is het laatste aanmoedigen zonder de nadelen van het eerste te benoemen. Jezus heeft ons wellicht voor niets geleerd om onderscheid te maken tussen de letter van de wet en de geest van de wet. De kerken stellen deze zaken nu zo ongeveer aan elkaar gelijk. Wie verantwoordelijk is, zo stelt men, doet letterlijk wat de farmaceutische industrie via de overheid opdraagt. Wat in ons hart leeft doet niet meer ter zake.

6. Instrumentaliseren van de pandemie

Dit gebeurt inderdaad door de farmaceutische industrie en de overheid. Dagelijks wordt angst gezaaid, zelfs wanneer nog niet bekend is of een nieuwe variant nu echt een bedreiging vormt of zich alleen maar snel verspreidt. Maar zo bedoelen de kerken het niet. De tegenstanders van het huidige vaccin zouden de pandemie misbruiken. Door middel van het verspreiden van valse informatie en ongegronde beweringen zouden ze angst en polarisatie willen aanwakkeren.

Waarom dat is wordt niet vermeld. Ik kan me niet voorstellen dat het aanwakkeren van angst en polarisatie een doel op zich zou zijn. Blijkbaar wordt gezinspeeld op een plotseling wereldwijd complot. Zijn de kerken nu ook al complotdenkers geworden? Of werken ze gewillig mee aan een heel ander (big pharma, big tech, big finance) complot, waarbij het handig is om degenen die dit doorzien zelf te beschuldigen van een massaal complot? En dat “in een tijd dat onze samenleving net nood heeft aan cohesie, eenheid en solidariteit”.

7. Verontwaardiging over complottheorieën

Wat mij altijd weer opvalt is hoe weinig onderbouwing er blijkbaar nodig is wanneer iemand wordt beschuldigd van complottheorieën. Door het woord te laten vallen hoef je er blijkbaar niet meer inhoudelijk op in te gaan. Ik heb maar eens een video van de genoemde kardinaal Ludwig Müller erbij gepakt en hij kwam op mij heel redelijk over. Bedenk wel dat mensen die met emeritaat zijn, vrijuit kunnen spreken. Dan hoor je wel eens iets verrassends. Maar hoeveel mensen zouden daadwerkelijk de moeite nemen om naar deze voormalig prefect van de Congregatie voor de Geloofsleer te luisteren? En hoeveel mensen haken al af wanneer één van zijn uitspraken een “bewering” wordt genoemd? Dat zou toch wel redelijk dom zijn, maar zo gaat het kennelijk vaak.

In concreto stelt Müller dat de coronapandemie wordt misbruikt om totale controle te krijgen over mensen. Zo vreemd is die observatie niet. Ten eerste heeft de CEC zojuist zelf ook beweerd dat “sommigen” de pandemie proberen te instrumentaliseren. Ten tweede heeft Klaus Schwab, de voorzitter van het World Economic Forum, er geen geheim van gemaakt dat de coronapandemie voor hem letterlijk een zeldzame maar smalle “window of opportunity” biedt voor het opnieuw bedenken en resetten van de hele wereld. Deze uitspraak kun je gewoon vinden op de website van het WEF.

8. Feiten en symboliek

Tot slot is het zeer bedenkelijk wanneer kerken zich nu opwerpen als ministerie van de waarheid of als verlengstukken van dergelijke ministeries. Zij zijn geen ter zake deskundige wetenschappers of politici en kunnen veel feiten dus helemaal niet beoordelen. Ook kunnen zij moeilijk van ons vragen de overheid of de farmaceutische industrie maar gewoon te vertrouwen. Maar daar lijken zij iets op te hebben gevonden. De kerken zijn in principe wel gekwalificeerd om te spreken over en gebruik te maken van symboliek en ritueel. Dat is wellicht de reden voor de tekst onder de foto in het artikel: “Vaccinatie is teken van verantwoordelijkheid voor anderen”.

Eerder, op 18 augustus 2021, in een videoboodschap, riep de paus reeds iedereen op zich te laten vaccineren en noemde dat “een daad van liefde voor jezelf, voor onze families en vrienden en voor alle volkeren”. Zo gaf hij de vaccinaties een aureool en een diepere betekenis die er voor veel mensen tot dan toe slechts marginaal in zat. Voor velen was de vaccinatie immers slechts een middel om op vakantie of naar een restaurant te kunnen gaan. Maar het gaf de mensen wel een goed gevoel en dit zal ongetwijfeld een aantal van hen over de streep hebben gehaald, zonder dat er ook maar één feit, voor of tegen vaccinatie, aan te pas kwam.

De kerken laden hiermee een grote verantwoordelijkheid op zichzelf als dit op welke manier dan ook helemaal mis gaat. In een poging om met hun tijd mee te gaan, zijn ze te weinig kritisch geworden. Ook brengen ze christenen en vooral christelijke leiders die er anders over denken in een moeilijke positie. Het is een beetje te vergelijken met de verstoting van zorgmedewerkers die bezwaren hebben tegen de vaccinatie. Juist in een tijd dat iedereen nodig is om elkaar te helpen in deze mentaal en lichamelijk zware tijden, wordt het functioneren van een deel van deze krachten, zowel betaald als vrijwillig opererend, opzettelijk bemoeilijkt.

Alsof de kerk niet genoeg problemen heeft met het vasthouden van leden en bekwame voorgangers. In naam van de eenheid wordt deze eenheid ruw verstoord. De kans om te benadrukken wat we gemeenschappelijk hebben en wat werkelijk belangrijk is in het christelijke geloof, is wederom verspeeld. Een deel van de kerk wordt zo in de armen gedreven van groeperingen waar de kerk het nog minder mee eens is. Zo werd 14 december 2021, niet alleen voor mij, een zwarte dag. Niet omdat mensen geen recht zouden hebben om zich te laten vaccineren, maar omdat het gebruiken van een nieuwe en riskante uitvinding nooit een morele plicht kan zijn. Vanaf heden hangt van deze persoonlijke keuze af of je wel meetelt als christen.